De Vastentijd

Het Askruisje

Het is de ochtend na het carnaval als ik met mijn moeder en mijn twee zusjes het marktplein oploop naar de dorpskerk die ons groots en statig opwacht. We gaan ons askruisje halen. De priester staat achter in de kerk, in zijn handen een bakje met de as. Met zijn vinger zet hij twee zwarte stoffige vegen op mijn voorhoofd. En op dat van mijn zusjes en moeder. De hele dag kijk ik naar de kruisjes op de voorhoofden van de andere mensen en kinderen. Iedereen heeft er een. Als je er geen had, dan deugde je niet.

Mijn jeugd bracht ik door in de 50ger en 60ger jaren, de wederopbouw was in volle gang, het streven naar ‘beter’ was materieel gericht en de zuilen waren nog intact. Computers, internet, mobiele telefoons laten nog zo’n kleine 40 jaar op zich wachten. Het was een ander tijdperk, het tijdperk van de askruisjes, van zonde en boete. Maar wat betekende dat askruisje nu eigenlijk?

De katholieke traditie

Het askruisje is onderdeel van een katholieke traditie die deel uitmaakte van mijn dagelijks leven. Maar de precieze betekenis van dit kruisje kan ik me niet herinneren. Ik zoek op het web:

‘Aswoensdag luidt het begin van de 40 dagen durende vastentijd in die eindigt op Stille Zaterdag, de dag voor Pasen, als Jezus in zijn graf ligt. Ze begint met een ‘boeteviering’. Tijdens deze viering tekent de priester op het voorhoofd van de gelovige een kruisje van gewijde as van verbrande palmtakken. Hij spreekt daarbij de volgende woorden: ‘Gedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren’.

Ik heb deze woorden vaak gehoord en mij als kind zondig genoeg gevoeld, maar als ik nu de betekenis opnieuw tot me door laat dringen, schokt het me. Wat een vreemde boodschap van een instantie die zegt dat ze het zielenheil van de mensen dient. Hoe pijnlijk is toch de geschiedenis van het Christendom.

‘Gedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren'.

Het is lang geleden, zo’n dertig jaar, dat mijn zoektocht naar de ware betekenis van de woorden van Jezus begon. Het was aanvankelijk geen vrijwillige onderneming. Ik werd er als het ware in gezogen. Maar in de loop van al die jaren hebben zich veel antwoorden aangediend. Ik heb ook iets ontdekt over vasten.

Jezus van Nazareth

De traditionele vastentijd in de katholieke kerk vindt haar oorsprong in de 40 dagen die Jezus door heeft gebracht in de woestijn. Hij trok zich terug om zich te bezinnen, om weg van de mensen zich te kunnen concentreren op zijn leven en wat mogelijk zijn taak zou zijn. En in die periode nam hij minder eten tot zich. Zijn vasten is een meditatie, een bezinning op - in zijn referentiekader - ‘het Koninkrijk van zijn Vader’. Dit klinkt in onze oren patriarchaal en achterhaald. Voor Jezus had deze naam een bijzondere betekenis. Wat er overblijft als we de naam weglaten is een vraag die veel mensen in deze tijd stellen: het is de vraag naar de betekenis van het leven.

Het is onmogelijk om je spirituele realiteit te ervaren als je tegelijkertijd de boodschap meekrijgt dat je niet deugt en zondig bent.

In de Christelijke oorsprong heeft vasten niets met boete te maken. Het heeft niets te maken met zonde en je hoeft niets goed te maken. Integendeel: het is onmogelijk om je spirituele realiteit te ervaren als je tegelijkertijd de boodschap meekrijgt dat je niet deugt en zondig bent. Vasten biedt ons de mogelijkheid tot bezinning.

Bezinning

Gedurende de meeste uren van de dag, de week, de maanden, zijn we verbonden met de dagelijkse werkelijkheid, met de ‘to do’ lijstjes, onze agenda’s, de berichtjes en e-mails en met wat we vandaag zullen eten. Het lijkt alsof die dagelijkse realiteit is waar we voor leven. De meesten onder ons willen lang leven en oud worden, maar als je goed kijkt zien we hoe we datzelfde leven alsmaar overslaan, gepreoccupeerd als we zijn met de dag van morgen, met volgende week. Stilstaan bij wat Nu is, Hier en Nu is, is voor onze westerse mind razend moeilijk.
Vasten helpt om te pauzeren, te vertragen, even stilte staan. Ons te bezinnen. Vasten kan je helpen herinneren aan de andere dimensies, aan een werkelijkheid voorbij de meest opdringende, de alledaagse.

Mijn vastendieet

Sinds een paar weken volg ik een vastendieet. Twee dagen in de week eet ik maar 500 calorieën, verdeeld over twee maaltijden met 12 uur tussentijd. Mijn aanvankelijke bedoeling was afvallen, mijn overgewicht volgt mij al sinds mijn kindertijd. Maar wat ik tot mijn verbazing ontdek is hoe prettig ik het vind om enkele dagen per week te soberen. Ik merk dat ik ga verlangen naar die dag met ‘minder’. Ervaar hoe er rust komt in mijn dag en in mijn spijsvertering. Het werkt kalmerend, het hongergevoel is er wel, maar is goed te verdragen.

Ik merk dat ik ga verlangen naar die dag met ‘minder’.

Ik keer als vanzelf meer naar binnen. Word mij gemakkelijker bewust van die andere dimensie, die onzichtbare werkelijkheid die elke manifestatie mogelijk maakt.

Voor Jezus was die andere realiteit zeer nabij en ze vormde de kern van zijn predikingen. Maar hij was ook mens, mens onder de mensen. Niet door God naar de Aarde gestuurd om ons te redden van onze zonden, zoals de katholieke kerk ons zo graag wil doen geloven. Hij was een zoekende ziel, hij zocht en hij vond.

There is another language beyond language
Another heaven beyond heaven and hell
Our hearts live by another heart
What we are shines from a placeless place.

Rumi

Zijn Leer past in deze tijd. Hij is een van de vele spirituele krijgers die op dit moment op Aarde aanwezig zijn. De meesten onder ons hebben hem nooit goed gekend, maar we zijn niet te laat, we kunnen zijn Leer gaan begrijpen. En de vastentijd lijkt daar een goede periode voor.

Elke zondag een blog

Ik wil deze vastentijd gebruiken om in een serie blogs de werkelijkheid voorbij de dagelijkse realiteit te onderzoeken.
In mijn onderzoek ligt de focus op het leven van Jezus. Hij is hier mijn leraar.