Schrijven

We schrijven allemaal, op velletjes papier, in schriftjes, dagboeken, op de laptop. Schrijven is woorden geven aan wat zich aandient. Dat kan een eenvoudige observatie zijn, iets wat je aandacht trekt, het kan een gevoel zijn, een gedachte die je wil onderzoeken, beelden die bij je opkomen. Schrijven helpt je om je bewuster te worden van je omgeving, van jezelf, het verdiept je ervaring.

Mijn eigen schrijven begon met versjes in poëziealbums, natuurlijk de opstellen waarvan ik me niets kan herinneren. Wat ik me wel herinner zijn de dagboeken, stapels dagboeken in een onleesbaar handschrift, pogingen om wat ik voelde, waarin ik verdwaalde, van me af te schrijven. Pas later werd dat schrijven zelfonderzoek.

Nog later werd het schrijven een onderzoek naar verbanden, werd het een manier van ordenen. Zo ontstond mijn eerste boek, Leven in beweging, een gedeelte uit een manuscript van 500 getypte A-viertjes waarvan de rest nooit is uitgegeven. Schrijven werd voor mij een manier van de wereld te begrijpen en de historische context is nooit ver weg.

Onderzoek

Elk schrijven vraagt onderzoek, of het nu non-fictie is, autobiografie, autofictie, een kort verhaal, roman of gedicht. (Over de vormen verderop meer) Als je schrijft observeer je, je verzamelt en ordent gegevens. Dat begint bij je nieuwsgierigheid, je passie, je wilt iets onderzoeken, wilt weten hoe het zit. Dan ga je lezen, of opschrijven wat je al weet, misschien alleen wat woorden die met je onderwerp te maken hebben, rudimentaire associaties.
Er zijn mensen die eerst alles in hun hoofd uitdenken, iets dat als vanzelf gebeurt, al kokend, wandelend, gedurende de gang door de dagen, en dat alles dan in een keer opschrijven. Anderen herschrijven, associëren verder, schaven, slijpen. Ik ben meer van de laatste manier.

Uit een onoverzichtelijke achtergrond aan materiaal selecteert de schrijver.

Uit een onoverzichtelijke achtergrond aan materiaal selecteert de schrijver. Wat wil deze onderzoekende geest naar voren halen, laten zien aan de lezer. De keuze van dat onderzoek ligt bij de schrijver en zegt daarmee altijd iets over de schrijver zelf. De blik richt zich niet langer naar buiten, naar de verwachtingen, naar hoe je je moet gedragen om erkenning en waardering te krijgen. De blik richt zich naar binnen. Wat kom je daar tegen?

Schrijven en zelfonderzoek

Schrijven is een goede manier om jezelf en je ervaringen te bevragen. Een vraag als: ‘wat maakt dat ik me zo voel?’ kan al direct een aantal woorden oproepen, losse begrippen. Schrijf ze op, kijk of je verbanden ziet, de eerste zin komt, gevolgd door een volgende. In mijn artikel over zelfonderzoek vind je verschillende schrijfopdrachten.

Schrijven van fictie

Anders dan non-fictie, waar je verhandelingen schrijft over feitelijkheden, spelen verhalen zich af in de fantasie van de schrijver; het zijn verzinsels. In die verhalen speelt als vanzelf de achtergrond van de schrijver mee, zijn ervaringen, herinneringen, hoe zij in het leven staat. Ik volgde verschillende cursussen fictie schrijven, onder andere in het schrijfcafé van Jan van Mersbergen.

Zes avonden, elke avond duurde drie uur. Jan geeft een thema op, het perspectief van waaruit je het verhaal gaat schrijven bijvoorbeeld vanuit de ik, eerste persoon, of als hij/zij, derde persoon en de tijd waarin je het schrijft, tegenwoordige of verleden tijd komen het meest voor. Je krijgt een half uur de tijd voor een stuk van 300 woorden. Na de bespreking herschrijf je het vanuit een ander perspectief, een andere tijd, of vanuit een ander personage. De camera in de hoek van een winkel kan ook een personage worden! Ik vond het een fijne manier om vrijer te komen in mijn schrijven los te komen uit mijn hoofd.

Na de bespreking herschrijf je het vanuit een ander perspectief

Ik adviseerde deze methode aan enkele cliënten. Zo schreef een van hen over haar ervaring met haar schoonmoeder vanuit het ik-perspectief in de tegenwoordige tijd en daarna dezelfde ervaring vanuit het perspectief van de schoonmoeder.
Je kunt zo je lijst met deelpersonen nalopen en korte verhalen schrijven vanuit die verschillende deelpersonen. Breng ze in beweging, laat ze met elkaar in gesprek komen, wat gebeurt er in die dynamiek, in jou?

Literair schrijven

Aanvankelijk waren schrijfsels slechts oefeningen, observaties die ik deed en waarvoor ik woorden zocht. Ze ontstonden in de periode dat ik twee schrijfcursussen volgde aan de schrijversvakschool in Groningen. Ik kreeg er steeds meer plezier in. Hier vind je een aantal van die schrijfsels bij elkaar gezet.

De aanleiding die tot dat besluit leidde was er een die verder reikte. Ik wilde een serie persoonlijke ervaringen samenbrengen in een boek. Een prettige bijkomstigheid die het mogelijk maakte was dat er door corona online les werd gegeven.